Skóra noworodków i niemowląt, ze względu na fakt, że znajduje się w stadium dojrzewania, rożni się pod wieloma względami od skóry starszych dzieci, czy osób dorosłych. Niektóre jej funkcje, nawet te podstawowe, jak termoregulacja i szczelność bariery naskórkowej, są zdecydowanie niedoskonałe. Gruczoły łojowe i potowe również są niedostatecznie rozwinięte. To sprawia, że jest ona bardziej narażona na szkodliwe działanie czynników termicznych, promieniowania słonecznego i niekontrolowaną utratę wody. Na szczęście większość zmian skórnych, które obserwujemy u noworodków, związana jest jedynie z różnicami anatomicznymi i niedojrzałością, dlatego zazwyczaj wymagają wyłącznie obserwacji i zastosowania odpowiednio dobranych preparatów pielęgnacyjnych. Skóra noworodka ze względu na wymienione cechy, wymaga pielęgnacji podobnej jak u chorych na atopowe zapalenie skóry, stąd w obu przypadkach zalecane jest stosowanie emolientów.
Rutyna pielęgnacyjna skóry małego dziecka
Pielęgnacja delikatnej skóry małego dziecka, powinna sprowadzać się w zasadzie do trzech podstawowych czynności:
1.OCZYSZCZANIE
Podstawą są kąpiele, które oczyszczają, zmniejszają kolonizację bakterii, działają relaksująco, a w przypadku problemów skórnych, należą do istotnych elementów pielęgnacji. Temperatura wody powinna być zbliżona do temperatury ciała (37–37,5°C). Jeśli jest zbyt wysoka, może przyczynić się do powstania lub nasilenia dolegliwości świądowych.
Zaleca się raczej krótkie kąpiele (ok. 5 min), z użyciem preparatu myjącego, przeznaczonego do pielęgnacji skóry noworodków i niemowląt. Skórę całego ciała należy myć – rozpoczynając od twarzy i głowy, poprzez tułów i kończyny, kończąc na okolicy krocza – a następnie spłukać bieżącą wodą (prysznicem).
Dopiero pod koniec kąpieli (ostatnie 2 min.) można dodać olejek do kąpieli (oleje mineralne lub roślinne powinny być dodawane zgodnie z zaleceniami producenta, tj. w małych ilościach).
W okresie niemowlęcym i w 2. roku życia dziecko zazwyczaj ma jeszcze niewiele włosów, bywa, że nie ma ich wcale. Nie trzeba więc stosować szamponu, a główkę wystarczy umyć mydłem lub emulsją używaną do kąpieli dziecka. Jeśli główka niemowlaka nadmiernie się nie brudzi (np. w wyniku ulewania pokarmu lub wymiotów), ani nie poci, włosy wystarczy myć raz lub dwa razy w tygodniu. Te same zasady obowiązują przy bardziej obfitym owłosieniu, które zdarza się u niektórych noworodków.
2.NAWILŻANIE I ODŻYWIANIE
Bezpośrednio po kąpieli, na delikatnie osuszoną, wilgotną jeszcze skórę stosujemy emolienty, (preparaty natłuszczająco – nawilżające) odpowiednio dobrane do wieku dziecka.
3.UNIKANIE CZYNNIKÓW DRAŻNIĄCYCH
• Tkanin, z którymi skóra dziecka ma kontakt. Nasilenie zmian zapalnych na skórze policzków, często spowodowane jest ocieraniem o drażniące tkaniny (wełna, syntetyki) w ubraniach zarówno dziecka, czy opiekunów. W kocykach, dywanikach, czy wszelkiego rodzaju matach i podkładach.
• Dymu tytoniowego.
• Preparatów kosmetycznych, które mogą być potencjalnymi alergenami, wywołującymi podrażnienie, czy alergię kontaktową. Dzieje się tak praktycznie jedynie w przypadku kosmetyków zapachowych i zawierających konserwanty – dlatego mydła i płyny dla dorosłych nie nadają się do stosowania u niemowląt.
Preparaty dla noworodków i niemowląt
Odpowiedni dobór preparatów pielęgnacyjnych dla noworodków i niemowląt, jest niezwykle istotny. Z każdym rokiem przybywa produktów przeznaczonych dla dzieci i dorosłych z problemami skórnymi. Preparaty apteczne, zajmują miejsce pomiędzy kosmetykami a lekami. Są dostępne bez recepty, nie zawierają substancji zapachowych, ani parabenów, skutecznie nawilżają i natłuszczają skórę. Są przeznaczone do pielęgnacji skóry wrażliwej i skłonnej do alergii, czym różnią się od popularnych, drogeryjnych balsamów (mimo podobnej konsystencji). Ich podstawowy skład tworzą: parafina płynna, wazelina biała, naturalne tłuszcze pochodzenia roślinnego i nienasycone kwasy tłuszczowe.
Wybierając preparat do pielęgnacji noworodka i niemowlęcia, sięgajmy po preparaty o sprawdzonym składzie, posiadające atesty, pozytywne opinie ośrodków badawczych (Państwowego Zakładu Higieny, Instytutu Matki i Dziecka, Centrum Zdrowia Dziecka) lub towarzystw naukowych (np. Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego czy Polskiego Towarzystwa Alergologicznego). Do pielęgnacji noworodków należy wybrać te preparaty, które mogą być stosowane już od pierwszych dni życia i pozbawione są konserwantów oraz substancji zapachowych. Nie powinny zawierać zbyt wielu składników – im mniej substancji zawiera kosmetyk, tym będzie bezpieczniejszy dla niemowlęcia, czyli lepiej tolerowany przez jego wrażliwą skórę.
Szczególne właściwości emolientów
Nazwa emolient jest często używana jako synonim preparatu nawilżającego, jednak emolient jest pojęciem nieco szerszym. Niewątpliwie skuteczne nawilżenie skóry ma pierwszorzędne znaczenie, zwłaszcza w przypadku skóry niedojrzałej, czy atopowej, gdyż redukuje suchość, złuszczanie, szorstkość, zmniejsza uczucie świądu, nie pozwala na wysuszenie skóry przez parowanie wody. Skutecznymi składnikami preparatów emolientowych o takim działaniu, są m.in. wazelina, lanolina, oleje mineralne oraz silikon. Ważne jest również przyciągnięcie dodatkowej porcji wody i zatrzymanie jej w skórze. W tym celu stosowane są humektanty, m.in. glicerol, sorbitol, mannitol, mocznik, kwas mlekowy. Dzięki stosowaniu emolientów, uzyskujemy dodatkowo zmiękczenie skóry, poprzez wypełnienie „pęknięć” lipidami, za pomocą kwasów tłuszczowych, cholesterolu i ceramidów. Lipidy pozyskuje się z oleju kokosowego, palmowego i lanoliny. Mocznik, naturalny składnik warstwy rogowej naskórka, działa jak czynnik nawilżający lub złuszczający, w zależności od stosowanego stężenia. W przypadku emolientów, bardzo ważne jest ich konsekwentne stosowanie. Są one dostępne w różnych formach: lotionów, kremów (70% wody, 30% tłuszczu), maści (30% wody, 70% tłuszczu), emulsji (15% wody, 85% tłuszczu), lipokremu (30% wody, 70% tłuszczu, ale nadal konsystencja kremu) i kremu nanocząsteczkowego, który ma 5 razy mniejsze kropelki, co pozwala na wniknięcie w głębsze warstwy skóry.